Arata Izosaki jest jednym z najwybitniejszych architektów i teoretyków architektury naszej epoki.
Urodził się w roku 1931 w Oita w południowej Japonii; studiował architekturę na Uniwersytecie w Tokio (dyplom w 1954 r.). Zetknął się tam z mistrzem architektury japońskiej Kenzem Tangem, w którego biurze pracował do roku 1963. Od 1963 r. prowadzi własną firmę architektoniczną, Arata Isozaki & Associates. Jest laureatem licznych nagród, między innymi Złotego Medalu RIBA (1986 r.), a w 2019 roku za swój dorobek twórczy, otrzymał najważniejszą nagrodę architektonicznego świata – Pritzker Architecture Prize.
Dorobek twórczy Araty Isozakiego jest niezwykle bogaty; składają się nań w dużej mierze obiekty użyteczności publicznej o znacznej skali. Do jego najważniejszych realizacji należą: Domus: La Casa del Hombre (Muzeum Ludzkości), La Corua, Hiszpania; Oita Prefectural Library (Biblioteka Prefektury Oita), Japonia; The Museum of Modern Art (Muzeum Sztuki Nowoczesnej), Gunma, Japonia; The Museum of Contemporary Art (Muzeum Sztuki Współczesnej), Los Angeles, Stany Zjednoczone i wiele innych.
Wizjoner współczesnego pokolenia
Arata Isozaki uznany został za wizjonera wśród współczesnego mu pokolenia. Myślenie przyszłościowe Isozakiego, głębokie zaangażowanie w „sztukę przestrzeni kosmicznej” i ponadnarodową metodologię pracy widoczne są już od lat sześćdziesiątych. Architektowi przypisuje się ułatwianie dialogu między Wschodem i Zachodem, reinterpretowanie globalnych wpływów w architekturze i wspieranie rozwoju młodszych pokoleń w tej dziedzinie. Jego precyzja i zręczność widoczne są poprzez jego opanowanie międzykontynentalnego zakresu technik budowlanych, interpretacji miejsca i kontekstu oraz intencjonalności detali.
Dzieło architekta wymyka się próbom kategoryzacji pod względem stylistycznym. Jego teorie odegrały kluczową rolę w przenoszeniu zachodnich trendów architektonicznych na grunt japoński; jednocześnie architekt zaszczepia pewne idee wschodnie w nurcie architektury światowej. Realizując architekturę w wielu miejscach świata, od Japonii i Chin, przez Polskę, Niemcy i Hiszpanię po USA, Isozaki z niechęcią odnosi się do, jak to ujmuje, „surfowania na tsunami globalizmu” i odrzucania lokalnego kontekstu – czego przykłady znaleźć można w pracach wielu tak zwanych „star architects” (międzynarodowych gwiazd architektury). Tym niemniej architekt jednocześnie krytykuje niektóre współczesne japońskie biura architektoniczne za zbytni puryzm na drodze kontynuacji tradycji.
Kluczowe dla jego procesu twórczego tematy to: proces, geneza, atlas, trans, wyspa i przepływ. Arata Isozaki jest mężem rzeźbiarki Aiko Miyawaki, która współpracowała z nim przy Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie.
Osiągnięcia architektoniczne
Arata Isozaki nie tylko przyczynił się do rekonstrukcji swojego rodzinnego miasta i z realizacją takich budynków jak: Medicalita Medical Hall (1959-60) i Aneks (1970-1972 Ōita, Japonia), oraz Biblioteka Prefektury Ōita (1962-1966 Ōita, Japonia, przemianowana na Ōita Art Plaza w 1996 r.), ale także na nowo zdefiniował współpracę i wymianę doświadczeń między społeczeństwami wschodnimi i zachodnimi, umożliwiając, szczególnie w latach osiemdziesiątych, zaprezentowanie japońskiej wizji europejskiemu i amerykańskiemu wzornictwu.
Gdy zaś w 1987 roku Arata Isozaki usłyszał, że laureat Kyoto Prize zamierza wybudować w Krakowie „japońskie centrum” – a dowiedział się o tym dzięki Krzysztofowi Ingardenowi, młodemu architektowi z Krakowa, który w latach 1984–1985 pracował w jego tokijskiej pracowni – postanowił ofiarować polskiemu reżyserowi i jego Fundacji projekt owego centrum. Pierwsze spotkanie Andrzeja Wajdy i Araty Isozakiego nastąpiło w Tokio, po tym jak Wajda odebrał Kyoto Prize. Isozaki obiecał zaprojektować nowoczesny i funkcjonalny budynek muzealny i co najważniejsze – nie zażądał za to honorarium, wynoszącego zwykle dziesięć procent wartości zrealizowanego obiektu. Koszty budowy Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej były na poziomie pięciu milionów dolarów, a projekt Araty Isozakiego wart był pół miliona dolarów. Wajdowie oraz pani Takano ten królewski dar japońskiego architekta przyjęli z największą wdzięcznością. Bo – jak wspomina Andrzej Wajda – gest Araty Isozakiego miał przesądzić o sukcesie idei budowy pod Wawelem „japońskiego domu”, ponieważ od tej chwili zamierzenie to nabrało w Japonii wielkiego rozmachu.
Prace nad projektem posuwały się równolegle w Japonii i w Krakowie ale uznałem, że należy dołożyć starań, by styl budowy nie eksponował zbytnio jej japońskości. Znajduje się ona w miejscu widocznym z tarasu wzgórza wawelskiego na przeciwległym brzegu rzeki, projekt obmyśliłem więc tak, aby budynek wkomponować w meandry płynącej pośrodku Wisły i nie zakłócać panującej od dawien dawna szczególnej atmosfery tego miejsca. Kilka krzywizn spływających z biegiem rzeki tworzy konstrukcję dachu. Wykończenie ścian nośnych stanowi wydobywany w Polsce piaskowiec. We wnętrzu zaś, zgodnie z tradycją, użyto pielęgnowanych przez tutejszych rzemieślników technik układania cegły i łączenia elementów drewnianych. Pragnąłem bowiem, żeby – tak jak kolekcja Jasieńskiego przekroczyła ramy sztuki japońskiej – ten budynek również wyszedł poza ramy japońskości i zapuścił korzenie w polskiej ziemi.
Arata Isozaki
Arata Isozaki jest też pomysłodawcą nazwy krakowskiego muzeum.
Jego budynki wyglądają na proste geometrycznie, ale zawierają teorię i cel. Muzeum Sztuki Współczesnej w Los Angeles (1981-1986 Los Angeles, Stany Zjednoczone) było pierwszą międzynarodową realizacją tego architekta. Choć kontrowersyjny i trudny pod względem geograficznym, czerwony budynek z piaskowca indyjskiego został rozwiązany dzięki elokwentnej świadomości skali Isozakiego poprzez scalanie elementów, przy jednoczesnym zastosowaniu złotego podziału i teorii yin yang, przywołując komplementarny charakter relacji Zachodu i Wschodu.
Awangardowe podejście Isozakiego jest płynne, dostosowując się do potrzeb i wpływów każdego środowiska poprzez koncepcję wzajemnie powiązanego czasu i formy zwanej „ma”. Rozważna łączność między globalną uniwersalnością a lokalną tożsamością uwidacznia się w jego kompleksowych, międzykulturowych i interdyscyplinarnych rozwiązaniach. Odzwierciedlają one głęboką wrażliwość na określone potrzeby środowiskowe i społeczne.
