Krystyna Zachwatowicz-Wajda

Studia i działalność zawodowa

Studiowała historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, potem w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim (dyplom w 1954 r.), w 1958 r. ukończyła Wydział Scenografii w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (pracownia Karola Frycza). Podczas studiów zajmowała się również zawodniczo sportem: w latach 1950-54 należała do sekcji narciarskiej AZS Zakopane i Narciarskiej Kadry Narodowej, w latach 1950-52 – do krakowskiego Klubu Wysokogórskiego.

Od rozpoczęcia pracy zawodowej w 1958 r. zrealizowała około 150 scenografii dla teatru, opery i filmu, w latach 1970-1998 związana była jako scenograf ze Starym Teatrem w Krakowie. Współpracowała z najwybitniejszymi reżyserami polskimi, m.in. z Konradem Swinarskim, Jerzym Jarockim, Krystyną Skuszanką, Jerzym Krasowskim, a także z Argentyńczykiem Jorge Lavellim. Jest autorką scenografii do większości teatralnych inscenizacji Andrzeja Wajdy, m.in. „Biesów” i „Zbrodni i kary” (zrealizowanych także w USA i w Moskwie) oraz adaptacji „Idioty” Dostojewskiego (także w Japonii), „Nocy listopadowej” i „Wesela” Wyspiańskiego, „Białego małżeństwa” Różewicza (w USA), „Makbeta” Szekspira. Projektowała też kostiumy do filmów Andrzeja Wajdy: „Wesela”, „Smugi cienia”, „Biesów”, „Zemsty”.

W roku 1990 habilitowała się na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 2001 r. kierowała tamtejszą Katedrą Scenografii. W 2005 r. otrzymała tytuł profesora sztuk pięknych. W 2006 r. z jej inicjatywy na Wydziale Malarstwa krakowskiej ASP utworzono kierunek Scenografia, który prowadzi pięcioletnie studia stacjonarne.

Jako aktorka zadebiutowała w roku 1956 w teatrze Tadeusza Kantora „Cricot 2”, w pantomimie „Studnia…” w reżyserii Kazimierza Mikulskiego. W latach 1957-1972 występowała w kabarecie „Piwnica pod Baranami”, prowadzonym przez Piotra Skrzyneckiego. Zagrała też w filmach Andrzeja Wajdy: „Człowiek z marmuru”, „Panny z Wilka”, „Kronika wypadków miłosnych”, „Korczak”, „Pan Tadeusz” i „Katyń”.

Od roku 1973 była żoną Andrzeja Wajdy.

Od września 1980 należała do NSZZ „Solidarność”, brała udział w pracach Komisji Ekspertów ds. Kultury przy Prezydium NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze. W czasie stanu wojennego działała w Prymasowskim Komitecie Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom przy kościele św. Marcina w Warszawie.

Fundacja Kyoto

Wraz z Andrzejem Wajdą jest fundatorem Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie. Była sekretarzem Fundacji Kyoto – Kraków, która Centrum zbudowała i od jego otwarcia w 1994 r. prowadzi tam działalność. Fundacja w roku 2005 wybudowała – z funduszy własnych i na swojej działce, znajdującej się obok Muzeum Manggha – Szkołę Języka Japońskiego.

Andrzej Wajda zmarł 9 października 2016 r. Wolą Zarządu Fundacji, Krystyna Zachwatowicz-Wajda została jej prezesem. Fundacja według testamentowej woli Andrzeja Wajdy, przyznaje corocznie stypendia studentom Szkoły Wajdy w Warszawie oraz utalentowanej młodzieży, a od 2018 roku przyznaje także Nagrodę im. Andrzeja Wajdy. W minionych latach jej laureatami zostali Jerzy Owsiak oraz Adam Wajrak, a w 2020 – Janina Ochojska.

W kwietniu 2016, w sto dwudziestą rocznicę urodzin Józefa Czapskiego, Krystyna Zachwatowicz-Wajda zrealizowała w Pawilonie Jego imienia, rekonstrukcję Jego pokoju z Maisons-Laffitte oraz stałą wystawę poświęconą historii życia Czapskiego. Pawilon Czapskiego, będący oddziałem krakowskiego Muzeum Narodowego, zlokalizowany jest przy ul. Piłsudskiego.

W 1981 r. została odznaczona londyńskim Krzyżem Armii Krajowej za udział w Powstaniu Warszawskim. W 1995 r. otrzymała, wraz z Andrzejem Wajdą, Srebrny Medal Cracoviae Merenti za ufundowanie Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”, a w 1999 r. – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski za swoją działalność artystyczną i społeczną. W 2013 otrzymała Japoński Order Wschodzącego Słońca IV klasy. We wrześniu 2020 została uhonorowana przez Miasto Kraków Medalem „Za mądrość obywatelską”.